DUURZAAM WATERBEHEER IN OEGANDA

Een complexe puzzel

In Noord-Oost Oeganda werkt Acacia Water – als onderdeel van een consortium – aan het opstellen van plannen voor duurzaam waterbeheer in de stroomgebieden van de rivieren ‘Lokok’ en ‘Lokere’. De rivieren stromen vanuit de graaslanden bovenstrooms naar de landbouwgronden en moerassen benedenstrooms. De neerslag wordt erg snel afgevoerd, Regelmatig resulteert dit in droogten bovenstrooms en overstromingen in de benedenstroomse gebieden.

In het noorden valt zo’n 500 – 700 mm regen, vertelt Mieke Hulshof van Acacia Water en nauw betrokken bij het project. “Op zich is dat geen slechte hoeveelheid. Maar het valt erg onregelmatig in enorme hoosbuien, waardoor het water direct zuidwaarts stroomt. In het benedenstroomse gebied – waar al twee keer zoveel regen valt – ontstaan dan vaak overstromingen.” Tot nu toe ontbrak het in het gebied aan een langetermijnprogramma voor duurzaam waterbeheer. Bovendien was er sprake van een aanpak op districtsniveau en was de samenwerking op een hoger niveau beperkt. “Nu is er echter voor gekozen de wateropgaven integraal en vanuit een stroomgebiedbenadering te bekijken”, zegt Hulshof. “Daarbij staat de vraag centraal: wat kunnen we samen bedenken om het waterbeheer in het gehele gebied te verbeteren.” 

Vraag aan consortium

“De gekozen aanpak betekent dat we als consortium alles in kaart brengen wat van invloed is op het water in de stroomgebieden van die rivieren”, zegt Hulshof. Denk daarbij aan de karakteristieken van het watersysteem, het type bodem, hoeveelheden neerslag, watergebruik, vegetatie, agrarisch grondgebruik, industrie en mijnbouw. Maar bijvoorbeeld ook de migratie van het platteland naar de steden. Of de transitie van nomadische veehouderij naar landbouw.”

Enorm complexe puzzel

“Als je al die verschillende zaken aan elkaar koppelt, dan krijg je een beeld van de opgaves die zich op verschillende locaties voordoen, of kunnen ontstaan”, vervolgt Hulshof. Door steun van de ' Deutsche Gesellschaft fur Internationale Zusammenarbeit (GIZ)' en co-financiering van de 'Department of International Development (DFID)' en namens de Kyoge Water Management Zone, gezamenlijk met het 'Directorate of Water Resources Management (DWRM) van 'the Ministry of Water and Environment (MWE)', heeft Cordaid samen met haar partners Integrated Water Resources Management uitgevoerd in de stroomgebieden van Lokok en Lokere. Binnen het consortium is Acacia de partij die onderzoek doet naar de biofysische landschapseigenschappen, de karakteristieken van de bestaande waterbronnen en de watervraag. “We vatten de kennis samen in een centrale database en kaarten van het gebied. Die kennisbasis is vervolgens van groot belang voor het opstellen van interventie- en beheerstrategieën. Daarbij start je vanuit het waterperspectief - maar het plan is uiteindelijk veel breder. Dat geeft ook antwoord op vragen als: welke gebieden komen in aanmerking voor de landbouw? Wat gebeurt er als de bevolking toeneemt? Hoe kan die bevolking dan over voldoende water beschikken van goede kwaliteit? Welke mogelijkheden zijn er om het gebied in economische zin door te ontwikkelen? Het is een heel complexe puzzel.”

Kleine bedrijvigheid en beter beheer graaslanden

Wordt er bij het in kaart brengen van de opgaven heel breed en integraal gekeken naar het gebied, hetzelfde gebeurt ook bij het formuleren van mogelijke oplossingsrichtingen. “Soms zijn er hele directe oplossingen denkbaar die vooral technisch van aard zijn, zoals het bouwen van dammen of het slaan van putten. Maar ook op economisch vlak liggen er kansen. Eén van de ideeën is om de kleine bedrijvigheid te stimuleren – bijvoorbeeld op het gebied van de verwerking van vlees en melk. Daardoor zijn investeringen in de watervoorziening op den duur minder afhankelijk van donoren en de overheid; het wordt vanuit commercieel oogpunt interessant om de graasgebieden duurzaam te beheren. Nu graast er te veel vee ongecontroleerd. Daardoor vindt overbegrazing plaats en kunnen gebieden degraderen.” Alle mogelijke oplossingen zijn er uiteindelijk op gericht om het water vast te houden waar het valt en vertraagd af te laten stromen. Hulshof: “Dat betekent bijvoorbeeld ook dat nagedacht wordt over de vraag hoe de bescherming van bossen die regen en bodem vasthouden kan verbeteren.”

Betrekken lokale bevolking van cruciaal belang

Het betrekken van alle gebruikers, beheerders en investeerders is cruciaal. Hulshof: “Dat is zeker niet alleen door idealisme ingegeven. Zonder die betrokkenheid hebben oplossingen – hoe mooi die ook zijn bedacht – eenvoudigweg weinig kans van slagen. Bijvoorbeeld omdat het beheer van graasgebied zo’n groot effect heeft op de waterhuishouding. Je kunt dat als overheid in zo’n groot uitgestrekt gebied niet controleren. De lokale bevolking beheert het gebied. Bovendien heeft die lokale bevolking zelf vaak heel goede ideeën. Wanneer zij een stem krijgen en meepraten over oplossingen en concrete maatregelen, kom je ook tot de beste oplossingen.”

Meer weten over dit project?